-
1 үрелү
I1) ви́ться, плести́сь, сплета́ться/сплести́сь, заплета́ться/заплести́сьүрелеп үсү — плести́сь ( о вьющихся растениях)
үрелгән тимерчыбык — сплетённая про́волока
2) перен. переплета́ться/переплести́сь, сплета́ться/сплести́сь, соедини́ться, связа́ться, сли́тьсяязмышлар үрелгән — су́дьбы сплели́сь
мәхәббәт һәм нәфрәт бергә үрелгән — любо́вь и не́нависть переплели́сь
ике халык тарихы тыгыз үрелгән — исто́рия двух наро́дов те́сно переплетена́
3) в знач. прил. үрелгән име́ющий плете́ние (переплете́ние); заплетённыйүрелгән каеш — заплетённый реме́нь
IIүрелгән чәч — заплетённые (в ко́су) во́лосы
1) тяну́ться, потяну́ться ( за чем) ( вверх или в сторону)алмага үрелү — потяну́ться за я́блоком
2) тяну́ться, вытя́гиваться/вы́тянуться ( о растениях)гөл яктыга үрелә — цвето́к тя́нется к све́ту
3) перен. стара́ться, тяну́ться (за кем-л.) получи́ть (что-л.)мөдирлеккә үрелү — тяну́ться стать заве́дующим
баш рольгә үрелү — стара́ться получи́ть гла́вную роль
•- үрелеп җитү -
2 өрелү
страд.-возвр. от өрү II1) страд. надува́ться, быть наду́тым; раздува́ться, быть разду́тым; вздува́ться, быть взду́тым2) возвр.; диал. налива́ться ( о фруктах)чияләр кояшта өрелеп карала баралар — ви́шни под со́лнцем, налива́ясь, стано́вятся темне́е
-
3 күтәрелү
возвр-страд. от күтәрү1) возвр.; в разн. знач. поднима́ться/подня́ться || подня́тиетауга күтәрелү — поднима́ться на́ гору
югары күтәрелү — подня́ться ввысь
пәрдә күтәрелде — за́навес подня́лся
2) встава́ть/встать, подня́ться ( с места) || встава́ниедәррәү күтәрелү — жи́во поднима́ться
урыннан күтәрелү — подня́ться с ме́ста
иртә күтәрелү — ра́но встава́ть
3) задира́ться/задра́ться ( о полах платья)4) воcстава́ть/восста́ть, поднима́ться/подня́тьсядошманга каршы күтәрелү — восста́ть на врага́
көрәшкә күтәрелү — подня́ться на борьбу́
5) выходи́ть/вы́йти ( из народа)6) продвига́ться/продви́нуться (по службе, в звании); выдвига́ться/вы́двинуться ( по службе) || продвиже́ние, выдвиже́ниетүбәннән күтәрелү — вы́йти из низо́в
хезмәт баскычыннан күтәрелү — поднима́ться по служе́бной ле́стнице
7) в разн. знач. поднима́ться/подня́ться, повыша́ться/повы́ситься (о температуре, давлении, производительности труда, зарплате и т. п.) || подня́тие, повыше́ниеуңышның күтәрелүе — подня́тие урожа́йности
нәтиҗәләрнең күтәрелүе — повыше́ние результати́вности
тормыш дәрәҗәсенең күтәрелүе — повыше́ние жи́зненного у́ровня
8) поднима́ться/подня́ться, дорожа́ть, вздорожа́ть || подня́тие, вздорожа́ние ( о ценах)9) поднима́ться, подня́ться, вздыма́ться (о дыме, паре, тумане)10) прилива́ть/прили́ть, поднима́ться/подня́ться, набега́ть/набежа́ть (о воде в реке, в море) || прили́велга күтәрелде — река́ подняла́сь
су күтәрелүе һәм чигенүе — прили́в и отли́в воды́
11) всходи́ть, восходи́ть/взойти́; поднима́ться/подня́ться (о луне, солнце) || восхо́д, восхожде́ние12) вы́ситься, возвыша́ться/возвы́ситься, видне́ться (о высоких, возвышенных предметах) || возвыше́ниечак-чак күтәрелү — чуть вы́ситься
13) поднима́тья/подня́ться, лезть, влезть/ влеза́ть, взгроможда́ться/взгромозди́ться (на что-л.) || подъём14) рассе́иваться/рассе́яться, исчеза́ть/исче́знуть || рассе́ивание, исчезнове́ниетоман күтәрелде — тума́н рассе́ялся
15) перен. возвыша́ться/возвы́ситься, поднима́ться/подня́ться || возвыше́ние, подня́тие ( авторитета)16) поднима́ться/подня́ться, пу́читься, вспу́чиваться/вспу́читься ( о тесте)см. тж. кабару 4)17) поднима́ться/подня́ться, появля́ться/появи́ться, возника́ть/возни́кнуть, нача́ться (о вопросе, ветре, шторме, буре)18) страд. от күтәрү 1)-6)•- күтәрелеп карау
- күтәрелеп тору••күтәрелеп бәрелү — беси́ться, наки́дываться (на кого-л.), прийти́ в я́рость
күтәрелмәгән чирәм — нерешённая пробле́ма, незатро́нутая о́бласть; непо́днятая целина́
-
4 төрелә-төрелә
1) во весь опо́р, ма́хом ( о беге лошадей)атлар төрелеп-төрелеп чаптылар — ло́шади бежа́ли ма́хом
2) клубя́сь ( об облаках)болытлар төрелеп-төрелеп килә — клубя́сь, приближа́ются ту́чи
-
5 төрелү
1) страд.-возвр. от төрү 1. страд. завёртываться; быть завёрнутым (свёрнутым, обёрнутым)чүпрәккә төрелгән — завёрнутый в тря́пки
2) возвр.; поэт. покрыва́ться, скрыва́ться затоманнарга төрелгән — скры́тый за тума́нами
3) возвр. скру́чиваться/скрути́ться, свора́чиваться/сверну́ться ( о гусенице)бер языла, бер төрелә — то развора́чивается, то свора́чивается
4) возвр. завя́зываться/завяза́ться || завя́зывание ( образование завязи у растений)кәбестә быел иртә төрелде — капу́ста в э́том году́ завяза́лась ра́но
5) в знач. нареч. төрелеп, төрелеп-төрелеп -
6 бәрелү-сугылу
неперех.1) мета́ться, суети́ться, толка́ться || суета́, толкотня́кибеттәге бәрелү-сугылулар — толкотня́ в магази́не
нигә син һаман бәреләсең-сугыласың? — почему́ ты всё вре́мя ме́чешься?
2) быть (оказа́ться) би́тым, помя́тымкарбызлар бәрелеп-сугылып беткән — арбу́зы поби́лись
3) сущ. уши́ббала чагында бәрелү-сугылулар күп була — в де́тстве мно́го быва́ет уши́бов
-
7 орыла-бәрелә
нареч.; = орылып-бәрелептолка́я (раста́лкивая) окружа́ющихорыла-бәрелә үтү — протолкну́ться (пройти́) толка́ясь
-
8 этәрелү
возвр.-страд. от этәрү 1)1) возвр. отта́лкиваться/оттолкну́тьсякуллар белән артка этәрелү — оттолкну́ться рука́ми наза́д
2) отодвига́ться/отодви́нутьсячиткә этәрелү — отодви́нуться в сто́рону
4) отодвига́ться, раздвига́ться кем-то• -
9 атыла-бәрелә
-
10 атылып-бәрелеп
нареч.; разг.; = атыла-бәреләо́прометью, стремгла́в, сломя́ го́лову, во всю прыть, во весь дух (побежать, выбежать, понестись, мчаться, бежать) -
11 җилгәрелү
-
12 күшәрелү
-
13 орылып-бәрелеп
-
14 тибәрелү
страд.-возвр. от тибәрү1) страд. отта́лкиваться, быть отто́лкнутымчиткә тибәрелеп калу — оста́ться в стороне́, бу́дучи отто́лкнутым
2) возвр. отпря́нуть, отшатну́ться, уклоня́ться/уклони́ться (всей ма́ссой)кызлар бер якка тибәрелде — де́вочки ра́зом отпря́нули в сто́рону
3) отки́дываться/отки́нутьсячәчләре артка тибәрелгән — во́лосы отки́нуты наза́д
-
15 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
16 атылу
страд.-возвр. от ату I1) страд.а) кида́ться, броса́ться (о камне, палке, мяче и т. п.), быть ки́нутым (бро́шенным, пу́щенным); швыря́тьсяб) подки́дываться, подбра́сываться, быть подбро́шенным (о мяче вверх, топливе в огонь и т. п.)в) (ре́зко) вски́дываться, взбра́сываться, быть вски́нутым (взбро́шенным)г) быть забро́шенным (заки́нутым, зашвы́рнутым) (куда, за что)д) переки́дываться, перебра́сываться, быть переки́нутым (перебро́шенным), перешвы́риваться че́рез ( что)е) ( вниз) ски́дываться, сбра́сываться, быть ски́нутым (сбро́шенным)ж) (в сторону, назад) отбра́сываться, отки́дываться (о ненужной палке, дощечке, железке), быть отбро́шенным (отки́нутым)з) выбра́сываться, выки́дываться; вышвы́риваться, быть вы́швырнутыми) ( внутрь) вбра́сываться, вки́дываться, быть вбро́шенным (вки́нутым)2)а) быть вы́стреленным (о пуле, снаряде), быть вы́пущенным (о снарядах, пуле и т. п.), быть пу́щенным (о стреле, камне, из рогатки и т. п.)б) застре́ливаться, быть застре́ленным; перестре́ливаться; расстре́ливаться, быть расстре́лянным3)а) (на охо́те) застре́ливаться, стреля́ться; быть настре́лянным (наби́тым, переби́тым); подстре́ливаться, быть подстре́ленным (подби́тым)б) (выборочно, специально) отстре́ливаться, быть отстре́ляннымкорылмаган мылтык та елына бер атыла, ди — (посл.) говоря́т, что раз в году́ и незаря́женное ружьё стреля́ет
6) возвр. изверга́ться/изве́ргнуться, выбра́сываться/ вы́броситься (о вулканическом огне, парах, лаве, камнях и т. п.) || изверже́ние7) возвр. взметну́ться (о водяном фонтане, дыме, столбе пламени и т. п.), взмыть (о ракете, стреле и т. п.), взлете́ть, вски́дываться/вски́нуться ( от взрыва)8) возвр. (о пробке шампанского и т. п.), выбива́ться/вы́биться (о пробке, втулке в сосудах и т. п.)9) возвр. броса́ться/бро́ситься, кида́ться/ки́нуться, устремля́ться/ устреми́ться, ри́нуться, пуска́ться/пусти́ться, рвану́ться, рвану́ть, метну́ть прост. ( куда); полете́ть, помча́ться, понести́сь; набра́сываться/набро́ситься ( о хищниках) || бросо́к, устремле́ниеурамга атылу — бро́ситься на у́лицу
качучылар артыннан атылу — пусти́ться за убега́ющими
бөркетнең табышына атылуы — набра́сывание орла́ на свою́ добы́чу
кая атылдың? — куда́ ты помча́лся (понёсся, полете́л)?
берәүнең кочагына атылу — ки́нуться в объя́тия ( кого)
10) в знач. прил. атылган стре́ляныйатылган гильзалар — стре́ляные ги́льзы
11) в знач. нареч. атылып перен.а) стрело́й, пу́лей, стремгла́в (влететь в подъезд, вылететь из кабинета, броситься куда); как пу́ля; ви́хрем (мчаться, нестись, скакать)атылып килеп керү — влете́ть стрело́й (пу́лей, как пу́ля)
атылып чыгып йөгерү — вы́бежать (вы́лететь) пу́лей (вон)
б) см. атылып-бәрелепатылла (гына) — (так и) лети́т (стрело́й, пу́лей), лети́т (мчи́тся, несётся, бежи́т, ска́чет) как стрела́ (пу́ля); несётся ви́хрем (как вихрь)
•- атылып чыгып тору
- атылып үлү•• -
17 шундук
нареч.ту́т же, то́т же миг, то́тчас же; (в) ту́ же мину́ту (секу́нду); в то́т же моме́нт; сра́зу, с налёта (налёту); тут как ту́түзең сарык булсаң: бүреләр шундук — (посл.) бу́дешь овцо́й, во́лки тут как ту́т
шундук күңелләр күтәрелеп китте — сра́зу на душе́ ста́ло ве́село
См. также в других словарях:
үрелү — I. 1. (Үрү) 2. күч. Бергә бәйләнгән булу, бергә бару йомшак тавышы, ягымлы сүзе бер беренә үрелеп баралар. II. ҮРЕЛҮ – 1. Кемгә яки нәрсәгә кулларны, башны сузу, берәр нәрсә юнәлешенә бөтен гәүдә белән тартылу, омтылу 2. Үскәндә берәр юнәлештә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өрелү — 1. (Өрү (II) ) 2. Һава тулып кабару (куык, шар хасил булу тур.) 3. Кабару, кабарып күләме зураю бака күпме өрелсә дә үгез булалмый. Тулып пешү, тулышу чияләр өрелеп пешеп киләләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәрелә-сугыла — рәв. Кат кат бәрелеп, орынып … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
калку — I. ф. 1. Күтәрелү, тору, аякка басу 2. Сыеклык эченнән өскә күтәрелеп чыгу 3. Үсү, зураеп китү 4. Күтәрелү, чыгу (ай, кояш тур.). II. КАЛКУ – с. 1. Күтәрелеп торган 2. Чыгынкы, кабарынкы 3. Озын, зур, биек 4. күч. Ачык, сәнгатьле, ассызыклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөрешү — 1. (Бөрү) 2. Бөрелү, түгәрәкләнеп кысылу (ирен тур.) 3. Нык бөрелеп җыелу, җыерылып йомарланып бетү 4. Куырылып җыерылып бөкрәя һәм кечерәя төшү (туңудан, картлыктан һ. б.) 5. Авыз эче куырылып җыерылып тору (кайбер җимешләрне ашаганнан соң) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәелү — 1. (Җәю) 2. Киңәю, зур урын алу, агып, саркып күп урынны каплау. Зур урын биләү, еракларга сузылу. Яктылык, караңгылык, төтен, ис, сөрем нур, томан һ. б. ш. күренешләрнең зуррак урынны каплап алуы, ераккарак таралуы тур. 3. Җыйнаклыгын югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пар — (ПАРЛЫ) – I. 1. Сыекча кисәкләренең күпләп очып күтәрелүеннән барлыкка килгән газ. Торак җылыту яки машина хәрәкәтләндерү өчен махсус ясалган, пар белән һавадан торган эссе катнашма 3. күч. Кызулык, дәрт, темперамент 4. күч. Исерткеч эчемлек… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сикерү — (СИКЕРЕШ) (СИКЕРТҮ) – 1. Көч белән этенеп һәм аякларны баскан җирдән аерып, алга яки югарыга таба кискен ташлану, ыргылу. Югарыдан ташлану; сикереп төшү 2. күч. Артыгын кылану, узыну 3. Җиргә, идәнгә бәрелеп, югарыга күтәрелү (туп һ. б. тур.) 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тасма — 1. Бизәү, бизәнү һәм кием салымны матурлау өчен, шулай ук кием салымга беркетелгән шартлы билге сыйфатында да кулланыла торган тар гына озын тукыма. Чәч толымына, ат ялына кушып үрелә торган җете төстәге ефәк лента 2. Һәртөрле юка, тар һәм озын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тию — 1. Берәр нәрсәгә бәрелеп тукталган хәлдә тору яки шундый торышта булып алу; кагылу, орыну яки терәлү. Орыну, орынып яту. Берәр нәрсәгә яки берәр чиккә җитеп тору яки җитеп терәлү 2. Кызу хәрәкәт уңаена яки җилләнеп, очып килеп бәрелү. Бик каты… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ярылу — 1. (Яру) 2. Салкыннан, корылыктан һ. б. ш. чәрдәкләнү, яргалану, ярык барлыкка килү 3. Шартлап бик вак кисәкләргә аерылу. Берәр сәбәптән шартлап ватылу, икегә аерылу 4. Кинәт бәрелүдән, сугылудан яки селкенүдән яисә искерүдән кисәкләргә аерылу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
